1916-2016: 100 χρόνια Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών

Μερική αναδημοσίευση από το Πρώτο ΘΕΜΑ 

Έτος ορόσημο για την ελληνική εμπορική ναυτιλία είναι το 2016 αφού συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών.

Το σύγχρονο επιχειρηματικό θαύμα των Ελλήνων που κυριαρχούν στις επτά θάλασσες του πλανήτη, θυμίζει σενάριο κινηματογραφικής ταινίας, με ανατροπές, πολιτικές και οικονομικές κόντρες, καταστροφές, πολέμους εμφύλιους, επεμβάσεις ξένων κυβερνήσεων, σε μία Ελλάδα προσπαθούσε να βρει τη θέση της μέσα σε έναν κόσμο που άλλαζε συνεχώς και με δραματικούς ρυθμούς.

Και να σκεφτεί κανείς ότι οι Έλληνες άργησαν 20 χρόνια να μπουν στο παγκόσμιο ναυτιλιακό παιχνίδι!!!

Στα τέλη του 19ου αιώνα η μεγάλη ιστιοφόρος ελληνική ναυτιλία αντιμετώπισε το φάσμα του αφανισμού, θύμα της επικράτησης του ατμού. Οι Έλληνες είχαν καθυστερήσει την είσοδό τους στην ατμήρη ναυτιλία. Στηρίζονταν από τους Έλληνες σιτεμπόρους της νοτίου Ρωσίας και του Δούναβη αλλά ο ανταγωνισμός ήταν πλέον τεράστιος.

Την αρχή με τα ατμοκίνητα πλοία έκανε ένας από τους σημαντικότερους σιτεμπόρους στα τέλη του 19ου αιώνα ο Παναγής Βαλλιάνος. Από τις αρχές του 1880 ναυπήγησε 12 φορτηγά υπό ελληνική σημαία. Τα πλοία αυτά τα έδωσε αργότερα σε πλοιάρχους τους οποίους εκτιμούσε και εξελίχθηκαν σε μεγάλα ονόματα του ελληνικού εφοπλισμού.

Μέχρι την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ναυπηγήθηκαν πάνω από 80 ατμόπλοια σημαντικό ποσοστό στα συνολικά 474 ελληνικά ατμόπλοια τα οποία ήταν εγγεγραμμένα στις 31 Δεκεμβρίου του 1914.

Με το ξέσπασμα τα ου Α'Π.Π. η Ελλάδα ήταν η 11η παγκόσμια δύναμη τη Ναυτιλία. Από το Μάρτιο όμως του 1915 αλλάζει το σκηνικό χάνει πλοία που αποτελούν το 36%!!!! Του συνόλου των παγκόσμιων απωλειών για το 1916. Οι έλληνες όμως συνεχίζουν να πουλάνε πλοία και να κερδίζουν από τα υψηλά ναύλα. Βρίσκονται στο στόχαστρο των ΜΜΕ της εποχής εκείνης. Η κυβέρνηση θα απαγορεύσει την πώληση ελληνικών πλοίων σε αλλοδαπούς. Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης προσπαθεί να μεταβάλει το διαμορφούμενο κλίμα ενάντια στους εφοπλιστές.

Η ιδέα της εφοπλιστικής συνεργασίας είναι ώριμη πλέον Στις 10 Φεβρουαρίου του 1906 η Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών αποτελεί πραγματικότητα. Άρχισε να λειτουργεί στο Μέγαρο Σπυράκη στον Πειραιά. Πρόεδρος εξελέγη ο Λεωνίδας Εμπειρίκος και επίτιμος πρόεδρος ο Παύλος Κουντουριώτης.

Ο Εμπειρίκος ήταν βενιζελικός μέχρι το κόκκαλο και θεωρείτο το νούμερο δύο του κόμματος των Φιλελευθέρων. Είναι ο άνθρωπος που το 1916 με το πλοίο «Εσπερία» μετέφερε τον Ελευθέριο Βενιζέλο και 100 φιλελεύθερους στη Θεσσαλονίκη όπου έμεινε ως υπουργός Επισιτισμού του ανεπίσημου κράτους της Θεσσαλονίκης. Η ΕΕΕ έμεινε ακέφαλη. Όλο το επιτελείο της Ένωσης ήταν βενιζελικοί και αντίθετα μεγάλος αριθμός πλοιοκτητών εγκατεστημένων στην Αθήνα ήταν βασιλικοί. Με τη λήξη του Α Π.Π. ο ελληνικός στόλος είχε χάσει το 80% της δύναμής του.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έβλεπε τη ναυτιλία ως όπλο ενάντια των Τούρκων εξαρτημένο από το υπουργείο Ναυτικών και όχι ως εμπόριο. Τα 1919 η κυβέρνηση Βενιζέλου επέβαλε βαριά φορολογία και μάλιστα με αναδρομική ισχύ. Πολλοί από τους εφοπλιστές καταστράφηκαν. Οι ισχυροί κλονίστηκαν. Ωφελημένοι βγήκαν όσοι δεν είχαν χρήματα μετά τη λήξη του πολέμου και δεν έκαναν αμέσως επενδύσεις. Βρήκαν στη συνέχεια την ευκαιρία να αγοράσουν φθηνά αφού η αγορά βυθίστηκε πριν αρχίσει και πάλι η ανακάμψει και δημιουργηθούν καινούργιες ναυτιλιακές οικογένειες μέσα από την καταστροφή.

Τον Σεπτέμβριο του 1929 σημειώθηκε το κραχ της Αμερικής που έπληξε το ναυτιλιακό οικοδόμημα πολλών χωρών όπως η Αγγλία. Οι τράπεζες πίεζαν να πουληθούν τα πλοία. Οι τιμές τους έφθασαν όσο και ένα πλοίο που πήγαινε για παλιοσίδερα , για διάλυση. Οι Έλληνες εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και άρχισαν να αγοράζουν.

Η ανυπαρξία όμως κρατικής πολιτικής στην Ελλάδα για τη ναυτιλία οδηγεί ελληνικά πλοία σε ξένες σημαίες. Εκείνη την εποχή, το 1932 κάνει την εμφάνισή της η σημαία του Παναμά.

Οι εφοπλιστές βλέποντας την κατάσταση που έχει δημιουργήσει η ανυπαρξία πολιτικής από το ελληνικό κράτος πιέζουν για τη δημιουργία υπουργείου ναυτιλίας. Ήταν το 1936 όταν συστήθηκε το υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το οποίο στη διάρκεια του Β' Π.Π. προήχθη σε υπουργείο από την ελληνική κυβέρνηση του εξωτερικού.

Η βελτίωση της ναυλαγοράς επιτρέπει μεγάλα κέρδη. Η ελληνική ναυτιλία μπαίνει σε νέο δρόμο ανάπτυξης. Οι έλληνες λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στα υπό ελληνική σημαία πλοία δε δίσταζαν να αλλάξουν σημαία. Το 1933 υπήρχαν 40 ελληνόκτητα υπό ξένη σημαία και το 1939 έφθασαν τα 124. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν του ανερχόμενου τότε Αριστοτέλη Ωνάση ο οποίος το 1938, όταν του επεβλήθη από προξενικό λιμενάρχη απαγόρευση απόπλου πλοίου του επειδή έλλειπε από τη σύνθεση άτομο που δεν είχε σχέση με τη ασφάλεια της ναυσιπλοίας , άλλαξε αμέσως την ελληνική σημαία με την παναμαϊκή.

Ήταν η περίοδος που οι Έλληνες άρχισαν μεγάλα ναυπηγικά προγράμματα τα οποία εγκαινίασε ο Σταύρος Λιβανός και ακολούθησαν ο Γ.Σ.Εμπειρίκος, ο Μάρκος Νομικός και ο Νικόλαος Νικολάου.

Ο Β Π.Π.

Όταν ξέσπασε ο Β' Π.Π. τα ελληνικά πλοία συμμετείχαν επισήμως και έδωσαν τον υπέρ πάντων αγώνα για την πατρίδα γελοιοποιώντας τις ιταλικές δυνάμεις. Την άνοιξη του 1941, τον Απρίλιο πραγματοποιήθηκε η γερμανική εισβολή. Οι γερμανοί ήθελαν να αποκτήσουν την κυριότητα των ελληνικών εμπορικών πλοίων. Η ΕΕΕ αποφάσισε να κατέστρεψε τα αρχεία της βάσει των οποίων θα μπορούσε ο κατακτητής να γνωρίζει τον πλοιοκτήτη του κάθε πλοίου και να επιβάλει την μεταβίβαση της κυριότητας. Οι Γερμανοί επέταξαν το κτήριο στο οποίο είχε μεταφερθεί λίγα χρόνια πριν η ΕΕΕ επί της Πανεπιστημίου 10. Το κέντρο αποφάσεων μεταφέρθηκε στο Λονδίνο όπου είχε δημιουργηθεί το Committee.

Τα 100 Λίμεπρτις

Μετά τον πόλεμο οι Αμερικάνοι ήθελαν να δώσουν πλοία ως επανόρθωση για τις απώλειες πληρώνοντας μάλιστα οι ίδιοι τα ναύλα. Οι Άγγλοι θεωρούσαν τα αμερικανικά πλοία όχι αξιόλογα γιατί ήταν πλοία κατασκευασμένα σε ώρα ανάγκης άρα όχι αξιόπλοα. Και οι έλληνες δεν ενδιαφέρθηκαν αρχικά. Όμως στη συνέχεια υπήρξε μεταστροφή και έτρεχαν ποιος θα προλάβει. Οι Αμερικάνοι συνεννοούνταν μόνο με κυβερνήσεις και όχι με ιδιώτες. Παρενέβη η ελληνική κυβέρνηση, με πρωταγωνιστή τον Σοφοκλή Βενιζέλο, τότε και σε 100 Λίμπερτις υψώθηκε η γαλανόλευκη. Παράλληλα η ναυλαγορά άρχισε να ανεβαίνει και να συμπαρασύρει προς τα επάνω τους έλληνες πλοιοκτήτες.

Η κόντρα κυβέρνησης-εφοπλιστών αναζωπυρώθηκε το 1950 για το φορολογικό. Ομως κάθισαν στο τραπέζι και βρήκαν τη χρυσή τομή αφού τα ελληνικά πλοία ύψωναν ξένη σημαία. Ο πόλεμος της Κορέας οδήγησε σε νέα άνοδο τη ναυλαγορά. Οι έλληνες αγόραζαν πλοία συνεχώς και ύψωναν ξένη σημαία κάτι που ανησύχησε την ελληνική κυβέρνηση η οποία ήρθε σε συμφωνία.

Ο Καραμανλής στη Ν.Υόρκη

Τα 1956 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρέθηκε στη Νέα Υόρκη και συναντήθηκε με εκπροσώπους των ελλήνων εφοπλιστών Η ναυλαγορά ήταν στο υψηλότερο μεταπολεμικό επίπεδό της λόγω του αποκλεισμού της διώρυγας του Σουέζ. Με επιστολή του ο Κ.Κ. επισημαίνει στον εκεί ελληνικό εφοπλισμό ότι «είναι καιρός πλέον, πιστεύω, να στρέψει την προσοχή του ο ελληνικός εφοπλισμός προς την ελληνική σημαία». Όπως και συνέβη.

Όμως η ναυλαγορά πήρε την κάτω βόλτα, επιβεβαιώνοντας την κυκλικότητά της. Τα πλοία έδεναν οι παραγγελίες ακυρώνονταν και σταμάτησε η ροή πλοίων προς το ελληνικό νηολόγιο. Από τη δεκαετία κείνη και στη συνέχεια η πορεία της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών ήταν καθρέπτης της ανόδου και πτώσης της ναυλαγοράς. Μπόρεσε όμως να αναπτύξει τη διεθνή παρουσία της Ελλάδας στα ξένα fora με αποτέλεσμα να πηγαίνει ο υπουργός Ναυτιλίας στο εξωτερικό σε ναυτιλιακά συνέδρια και σηκώνονται όλοι όρθιοι. Παράλληλα έδωσε βάση στο κοινωνικό της έργο ενώ οι επαφές της με την εκάστοτε κυβέρνηση θυμίζει το κρύο και το ζέστη της εποχής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Τα στοιχεία προέρχονται από ειδικές εκδόσεις της ΕΕΕ, «Το χρονικό της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών» και το «Διαβάτης του 20ου αιώνα» του αείμνηστου Γιώργου Δάνδαλου νομικού που συνέδεσε το όνομά του με την ελληνική ναυτιλία από τις αρχές του περασμένου αιώνα.